Kerkuil vaak in strenge winterse periode slachtoffer.
Krijg net bericht dat er er veel kerkuilen in het midden en zuiden van ons land dood worden gevonden in schuren en stallen. Vooral vogelringers van werkgroep Kerkuilen melden dat hun vogels dood worden gevonden. Hoe zou het onze Friese kerkuilen zijn vergaan na de flinke kou periode?
De kerkuil (goudûle) is de laatste tientallen jaren op veel plaatsen als broedvogel toegenomen in Friesland. In menig boerderij, schuur, ligboxstal hangt een nestkast waarin ze tot broeden kunnen komen. Door de zwakke winters heeft de soort zich flink uitgebreid en zochten jonge vogels in het najaar een nieuwe broedplek. Kerkuilen zijn sterk afhankelijk van de aanwezigheid van veldmuizen wat hun voornaamste voedsel is. In sommige jaren zijn er veel muizen en hebben de kerkuilen grote legsels en kunnen ze meerdere keren per jaar jongen grootbrengen. Doch in slechte muizenjaren hebben ze het moeilijk en verzwakken ze en komen vaak om door allerlei oorzaken. Vaak komen ze in nachtelijke uren om in het verkeer tijdens hun zoektocht naar voedsel. In mijn archief vond ik er vele honderden die op deze wijze omkwamen. Komt daar ook nog een felle koude periode in de winter achteraan met veel sneeuw en sneeuwstormen dan gaat de sterfte massale vormen aannemen. Jonge kerkuilen zwermen uit na het groot worden en zoeken een eigen plekje waar ze zich kunnen vestigen. Vaak is dat in de omgeving maar ze kunnen ook verder weg een nieuwe plek zoeken. De ouders verjagen de jongen zodra ze zelfstandig zijn om hun eigen broedplaats te behouden. Soms ontstaan er gevechten met broedvogels op plaatsen waar jongen zich graag willen gaan vestigen. Dit uitzwermen van jongen kerkuilen is niet zonder gevaar, meer dan 70 a 80 % sterft in het eerste levensjaar.
Door de plotseling invallende winter met sneeuwstormen en een flink pak sneeuw in combinatie met weinig muizen hebben de kerkuilen het deze winter moeilijk. Zo kreeg ik van Piet Rienstra uit Nijemirdum onlangs een berichtje dat hij op 11 februari j.l. een foto van het winterse landschap vanuit de kerktoren in zijn woonplaats wilde nemen. Toen hij boven in de kerktoren van Nijemirdum aankwam trof hij op de zolder daar maar liefst twee dode kerkuilen aan die omgekomen waren van de honger. Beide kerkuilen droegen een Nederlandse pootring met een nummer van Vogeltrekstation Arnhem. Toen ik aan de hand van dit nummer en opschrift de herkomst van de pootringen naging bleken deze in de directe omgeving van Nijemirdum als nestjong geringd te zijn uit een nest van 5 jongen. De ene was op 15 juni 2019 aan de Oude Balksterweg in Oudemirdum (3,3 km) en de andere op 17 juni 2019 aan de Hoitebuorren in Nijemirdum (1,1 km). Ringer D.J. Venema van de Werkgroep kerkuilen ringde de beide vogels.
Het is dus in de wintermaanden opletten dat kerkuilen niet ingesloten worden als ramen, vensters, luiken en staldeuren gesloten worden als de winter flink toeslaat. In de herfst zoeken kerkuilen vaak heimelijk in de nacht een nieuwe plek en kunnen door de bewoners pas laat opgemerkt worden. Soms ook vestigen ze zich op zoldertjes van garages, wagenhokken en ander plekken. Met deze koude periode is het dan ook zaak om deze plekken even te controleren op de aanwezigheid van de kerkuil. Als ze er al een tijdje zitten dan vallen vaak de braakballen op de vloer op.
Dat niet alle geringde kerkuilen uit dezelfde omgeving afkomstig blijven blijkt wel uit enkele aantal ringvondsten wat in mijn archief aanwezig is. Enkele voorbeelden zijn;
1. NLA. …5325521 geringd op 19 juni 1999 te Makkinga als nestjong uit een nest van 4 jongen is op 23 oktober 1999 dood gevonden te Idskenhuizen (Theo Leenstra, Sint Nicolaasga). Afstand 36 km. Tijd; 126 dagen.
2. NLA. …5348625 geringd op 9 juli 2000 in Doldersum (Drenthe) als nestjong uit een nest van 4 jongen is op 11 november 2000 dood gevonden te Echten (Willem de Boer, Echten). Afstand; 30 km. Tijd; 125 dagen.
3.NLA. …5375004 geringd op 20 juni 2003 te Ermelo in Gelderland als nestjong uit een nest van 4 jongen en vers dood gevonden op 8 november 2003 te Oppenhuizen. Afstand; 83 km. Tijd; 141 dagen. De vogel was verward geraakt in en stuk prikkeldraad!
4.NLA. …5440482 geringd op 15 juli 2008 te Indijk als nestjong uit een nest met 7 (!) jongen en dood gevonden (verhongerd) op 4 maart 2009 te Berlikum door G. Jellema uit Grou. Afstand; 32 km. Tijd; 232 dagen. Jonge vogels trekken dus ook weg richting noord en zoeken een eigen plek.
5. NLA. …5483935 geringd op 1 juli 2014 te Schagen in Noord-Holland in een nest met 6 jongen en dood gevonden als verkeersslachtoffer op 28 oktober 2014 door Tonnie van der Weij uit Sint Nicolaasga. Afstand; 71 km. Tijd 119 dagen.
6. NLA. …5260090 geringd op 17 juni 1989 te Vorden in Gelderland in nest met 2 jongen en op 27 november 1990 dood gevonden (binnengevlogen) te Rottum bij Fam. Sibma (melder S. Krikke, Rottum). Afstand; 98 km. Tijd; 528 dagen.
Het is dan ook niet zo verwonderlijk dat veel jonge kerkuilen in deze tijd het erg moeilijk hebben om te overleven. Controleer dus even de plekjes of er toch niet een probeert te overwinteren in uw schuur, zolder, stal of garage. Mogelijk zijn er in Friesland ook vele gestorven. Na de winter worden vaak dode kerkuilen gevonden, let ook dan even op een pootring, deze kan ons veel informatie verschaffen over de herkomst en leeftijd.
Opgemaakt 14 februari 2021.
Jan de Jong, Joure
Email;
Tel. 0513-414788